zewnątrz – brązowo-zielona szyszka z koroną na czubku, wewnątrz – żółty, słodki i soczysty owoc. Ananas jadalny, gdyż o nim mowa, pierwotnie był nazywany ,,naną” co w języku z plemienia Guarani, oznaczało pachnący owoc. W krajach strefy hiszpańskojęzycznej nazywany jest la piña, czyli szyszka, a w krajach anglosaskich pineapple – jabłko sosnowe. [1] Odkryty, po raz pierwszy, w 1493 r. przez Europejczyków, na przestrzeni wieków zdobywał coraz większą popularność i do dzisiaj jest chętnie wykorzystywany w kuchni, zarówno polskiej jak i światowej. Na całym świecie produkuje się ponad 26 milionów ton ananasa – Kostaryka jest jego największym producentem, z wielkością produkcji 2 930 661 ton rocznie, a tuż za nią plasuje się Brazylia (2 694 555 rocznie) [2]. Egzotyczny owoc jest byliną z rodziny bromeliowatych. Największa ilość jego owoców dojrzewa latem, które tworzą się na silnie skróconej łodydze, rosnącej do 1 m wysokości [3]. Niewątpliwie ananas jest owocem wartym uwagi, gdyż zawiera cenne wartości odżywcze, dobrze smakuje i pasuje do wielu dań. Jednak zanim będziemy mogli posmakować jego pysznego miąższu, najpierw musimy go kupić i tutaj mogą pojawić się kłopoty z właściwym wyborem. Czym należy się kierować przy zakupie ananasa? Co jest najważniejsze cena, ciężar czy może wielkość? Jak wybrać ten właściwy, a jakiego należy unikać? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w dalszej części artykułu. Otrzymasz również garść cennych wskazówek i porad jak takiego ananasa przechowywać i obrać. Dowiesz się także, jak długo zachowuje świeżość i czy coś da się zrobić aby przedłużyć jego trwałość. Wartości odżywcze ananasa Zanim przejdziemy do praktycznych porad i wskazówek, warto dowiedzieć się jakie ananas ma wartości odżywcze, gdyż jest on cennym źródłem wielu składników. Posiada wit. C – która działa antyoksydacyjnie i przeciwbakteryjnie [4]. Ponadto zawiera błonnik, który poprawia pracę jelit i obniża poziom cholesterolu we krwi. Dodatkowo zawartość potasu, magnezu i beta-karotenów wpływa na prawidłową pracę serca, wzrok, stan skóry, a także napięcie mięśni. Szczególnie warta uwagi jest bromelaina – mieszanina enzymów proteolitycznych zawarta w ananasie. Zmniejsza ona stany zapalne – ogranicza wydzielanie interleukin: IL-1 beta, IL-6 i TNF-alfa, natomiast w chorobie zapalnej jelit (IBD) zmniejsza wytwarzanie IFN-γ i TNF-α. Co więcej, w niektórych przypadkach, podawanie bromelainy pomagało złagodzić objawy zapalenia jelita grubego. Wpływa również korzystnie na proces odchudzania – hamuje proliferację (namnażanie się) i różnicowanie komórek tłuszczowych (adipocytów) poprzez zmniejszenie ekspresji genu, odpowiadającego za ich powstawanie. Wykazuje też skuteczne działanie w łagodzeniu bólu i zmniejszaniu obrzęków – pomaga w bólu mięśni po operacjach, zabiegach stomatologicznych, a także po wysiłku fizycznym. Bromelaina ma także działanie kardioprotekcyjne, poprawia stan skóry oraz może zmniejszać ryzyko choroby Alzheimera [5-9]. Co więcej, ananas jest owocem niskokalorycznym (50 kcal/100g) i ma niski indeks glikemiczny (IG = 45), więc osoby z problemami, z gospodarką węglowodanową, również mogą go spożywać. Wartość odżywcza ananasa w 100g Wartość energetyczna 50 kcal Woda 86 g Białko 0,54 g Tłuszcz 0,12 g Węglowodany 13,12 g Cukier 9,85 g Błonnik 1,4 g Wapń 13 mg Żelazo 0,29 mg Magnez 12 mg Fosfor 8 mg Potas 109 mg Sód 1 mg Cynk 0,12 mg Miedź 0,11 mg Selen 0,1 ug Witamina C 47,8 mg Opracowanie własne na podstawie: : Wybór i kupno ananasa Co jest ważne przy odpowiednim wyborze – wygląd, wielkość, a może kształt owocu? Tak naprawdę nie ma jednego kryterium, którym zawsze należy się kierować przy zakupie ananasa. Warto zwrócić uwagę na kilka aspektów. © auremar / 123RF Wygląd Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, czy ananas nie jest nigdzie obity, uszkodzony i czy nie ma białego nalotu. Obicia i białe plamki oznaczają, że owoc jest zgniły i został zaatakowany przez pleśń. Jeśli chodzi o kolor to tu nie zawsze możemy go sprawdzić, jednak zdarza się, że w sklepie spotkamy ananasy przecięte na pół i tak oto zapakowane. Wtedy można przyjrzeć się kolorowi miąższu. Dojrzały ananas jest żółty lub pomarańczowy. Zazwyczaj zielony ananas oznacza, że jeszcze nie dojrzał, jednak to nie jest reguła, gdyż występują również odmiany, które są dojrzałe pomimo zielonego koloru. Warto również spojrzeć na koronę ananasa. Należy wyszukać najmniejszy liść, który znajduje się w samym środku. Jeśli liść nie stawia oporu przy wyrywaniu, ananas jest dojrzały. Pozostałe liście, szczególnie te znajdujące się w jego niższych partiach, powinny stawiać wyraźny opór podczas wyrywania. Jeśli również łatwo ,,odchodzą” to znak, że ananas może być już przejrzały [10]. Struktura/ skórka owocu Miękka, niezbyt pomarszczona skórka świadczy o tym, że ananas jest dojrzały. Kiedy owoc jest zbyt miękki i łatwo powstają odkształcenia oznacza to, że jest już przejrzały i lepiej go nie kupować. Masa owocu Im cięższy ananas, tym lepszy. Daje to nam pewność, że ananas miał odpowiednio długi czas dojrzewania i zdążył wyrosnąć. Jeśli owoc jest ciężki to możemy być prawie pewni jego pysznego, treściwego miąższu. Zapach Dojrzały ananas ma delikatny, lekko słodki smak. Przejrzały owoc charakteryzuje się bardzo intensywnym, nieco nieprzyjemnym zapachem – podobnym do sfermentowanych winogron czy octu owocowego [11]. Cena Tak naprawdę cena odgrywa rolę drugorzędną, gdyż może zdarzyć się sytuacja kiedy jakość będzie nieadekwatna do ceny owocu to znaczy – ananas będzie słabej jakości, ale drogi lub ananas będzie wręcz idealny, ale tani. W pierwszej kolejności lepiej kierować się wyżej wymienionymi kryteriami, a dopiero później spojrzeć na cenę owocu. Ananas w domu – czyli jak go przechowywać, przyrządzać i zadbać o jak najdłuższą świeżość? Kiedy już wybierzemy i kupimy odpowiedniego ananasa, musimy zadbać o jak najlepsze warunki jego przechowywania. Ananas jest bardzo wybredny i wrażliwy na otoczenie, więc szybko zaczyna gnić. Możemy go przechowywać na kilka sposobów: w temperaturze pokojowej w lodówce w zamrażarce w formie przetworzonej Miejsce przechowywania jest też uzależnione od stopnia dojrzałości owocu. Dojrzały ananas musi być w trochę innych warunkach, niż niedojrzały, o czym przeczytasz za chwilę. Czas i warunki przechowywania Wszystko zależy od tego, gdzie zdecydujemy się przechowywać nasz owoc. a) temp. pokojowa – ananasa przechowuj w chłodnym i zacienionym miejscu np. spiżarnii, jednak nie chowaj go w szafce czy innej zamkniętej przestrzni, gdyż wymagana jest lekka wentylacja. Podczas przechowywania kilku ananasów umieść je w odległości 10 cm od siebie. Dojrzały ananas możesz przechowywać przez jeden dzień. Lekko niedojrzały ananas jest przechowywany nie dłużej niż 3 dni. Zielone ananasy natomiast, wręcz powinny być w takich warunkach, gdyż wtedy najszybciej dojrzeją. b) lodówka – w tym miejscu ananasy przechowuj w specjalnej komorze na owoce, dodatkowo zawinięte w papier, bądź umieszczone w papierowej torbie (opakowanie jest potrzebne, aby inne produkty na półkach np. ser, szynka nie nabrały zapachu ananasa). Najlepsza temp. to +8-10 stopni Celsjusza. W temperaturze poniżej 4 °C barwa ananasa staje się brunatna, a w miąższu zaś tworzą się gniazda rozpadającej się tkanki. Taki owoc łatwo pleśnieje i zmienia smak. Dojrzałe ananasy mogą leżeć w lodówce do 12 dni, natomiast zielone można przechowywać do 3 tygodni. Każdego dnia dokładnie sprawdzaj ananasa czy nie zaczęła się tworzyć pleśń, bądź zgnilizna. W ciągu dnia warto również go kilka razy obrócić [12,13] c) zamrażarka/forma przetworzona – po obraniu i pokrojeniu w półplasterki lub pierścienie, trzeba je osuszyć i włożyć do jednego/kilku woreczków lub pojemnika i zamrozić. Mrożone ananasy zachowują wszystkie witaminy i pozostają smaczne przez ok. 3 miesiące. Do momentu pozbawienia owocu skórki, przechowywanie ananasa nie jest szczególnie uciążliwe. Mimo wszystko należy unikać trzymania go w lodówce, ponieważ tak, jak większość egzotycznych owoców, ananas nie lubi chłodu. Podczas przechowywania dobrym pomysłem jest obrócić go raz na jakiś czas, by uniknąć pojawienia się na jego powierzchni pleśni, bądź brązowych plam i zgnilizny. Sytuacja nieco się komplikuje, jeśli mamy już obranego i pokrojonego ananasa – co w takiej sytuacji zrobić? Obranego ananasa warto włożyć do lodówki, uprzednio posypując miąższ cukrem, by powstrzymać go przed wysychaniem np. dno pojemnika wysypać cienką warstwą cukru, na nią ułożyć pokrojone kawałki ananasa i tak trzymać w lodówce przez następne dwa, trzy dni. A co z ananasem z puszki? Po otwarciu należy go spożyć w ciągu, nie więcej, niż 2 dni. Warto przełożyć ananasa razem z zalewą do słoika/miseczki lub pojemnika, ponieważ pozostawiony w puszce może przejść metalicznym posmakiem. Jak prawidłowo przygotować ananasa – jak go właściwie obrać aby zachować jak największą ilość owocu Istnieje wiele sposobów obierania ananasa, ale najprostszy jest sposób tajski – należy obciąć górę (koronę) i podstawę owocu, później postawić go na desce do krojenia i odciąć ostrym nożem jego skórkę podłużnymi pasami z góry na dół aby pozbyć się twardej obrany owoc należy przeciąć wzdłuż i wyciąć z jego środka twardy rdzeń. Jeśli rdzeń jest za twardy do cięcia – wtedy miąższ najlepiej odkroić od niego. Można też skorzystać ze specjalnych wykrawarek do ananasów, które jednocześnie obierają owoc ze skórki i wykrawają miąższ bez rdzenia. Odsłonięte w ten sposób żółte wnętrze kroimy na ćwiartki i w kostkę [14]. © Alexey Longvinovich / 123RF Po czym poznać, że ananas jest zepsuty i nie nadaje się do spożycia (zmiana smaku, wyglądu, zapachu) Tak jak wyżej napisałam, jeśli ananas jest już zbyt miękki, wszystkie liście łatwo się odrywają, a zapach jest bardzo intensywny, wręcz nieprzyjemny słodko-winny – to znak, że owoc jest już przejrzały i nie nadaje się do spożycia. Dodatkowo o zepsuciu się owocu świdczą biały nalot, pleśń i bardzo ciemna skóra. Uprawa ananasa na świecie Ten egzotyczny owoc jest niezwykle popularny i uprawiany w wielu miejscach na świecie. Kostaryka i Brazylia są jego najwiekszymi prodeucntami, Oprócz wymienionych krajów, jest również uprawiany i przetwarzany w Tajlandii, Indonezji, Indiach i na Filipinach [15] Warunki uprawy – jakie kryteria muszą być spełnione aby zapewnić ananasom optymalne środowisko do rozwoju W krajach tropikalnych ananasy uprawiane są na dużych plantacjach. Gorące i stale nasłonecznione środowisko to idealne warunki dla tych owoców, gdyż jednym z wymagań jest jasne miejsce, o dużej ilości światła rozproszonego [16]. Powinno się je sadzić na podłożu torfowym, o kwaśnym odczynie (4,5-6,5 pH) wymieszanym z piaskiem. Rośliny podlewa się latem 2-3 razy, zimą średnio raz w tygodniu, miękką, odstaną wodą. Czas zbiorów Pierwsze owoce dojrzewają w ciągu ok. dwóch latach od posadzenia. Po tym czasie następują zbiory. Co ciekawe ananas owocuje tylko raz w życiu, więc po jego zerwaniu roślinę trzeba wyrzucić. Popularne odmiany Występuje wiele odmian ananasa. Powszechnie i najczęściej uprawiana jest odmiana Cayenne. Ma gładkie liście i żółty miąższ. Inne ciekawe odmiany to: Hilo” – jest zwarta, waży od 1 do 1,5 kg, hawajski wariant gładkiej Cayenne, owoc ma bardziej cylindryczny kształt. ,,Sugarloaf” – waży 2,5 – 3,0 kg, zawiera biały miąższ, bez zdrewniałej części w środku, ma kształt cylindryczny i wysoką zawartość cukru, więc jest wyjątkowo słodka. „Natal queen” – waży 1 – 1,5 kg, zawiera złoty/żółty miąższ, chrupiącą teksturę i delikatny, łagodny smak, ma kolczaste liście i jest uprawiana w Australii, Malezji i RPA. ,Pernambuco” – waży 1-2 kg i ma bladożółty/biały miąższ, jest słodki, o kremowej strukturze, ma kolczaste liście i jest uprawiany w Ameryce Łacińskiej. „Czerwony hiszpański” – waży 1-2 kg, ma jasnożółty miąższ o przyjemnym zapachu, krępy kształt i kolczaste liście, jest uprawiany w Ameryce Łacińskiej. Niektóre gatunki ananasa są uprawiane jako rośliny ozdobne ze względu na piękny kolor i jako dekoracja. Podsumowanie Jak widać ananas to bardzo ciekawy, egzotyczny i wart naszej uwagi owoc ze względu na szereg wartości odżywczych, które wpływają korzystnie na organizm. Zawartość wit. C wspiera naszą odporność, błonnik poprawia pracę jelit i zmniejsza poziom cholesterolu we krwi, a zawartość bromelainy wywiera korzystny wpływ na proces odchudzania, stan skóry, zmniejszoną bolesność mięśni, a także działa neuro- i kardioprotekcyjnie (chroni mózg i serce). Do tego owoc jest niskokaloryczny i ma niski IG, dlatego z powodzeniem może być wykorzystywany w diecie osób z insulioopornością czy cukrzycą. Wybierając ananasa zwróć uwagę na jego wygląd strukturę, zapach i masę. Dojrzały ananas ma lekko pomarszczoną skórkę i jednolitą barwę. Środkowe liście korony łatwo się wyciągają, natomiast te bliżej zewnętrznej strony trzymają się owocu. Ananas w dotyku jest zwarty i miękki. Delikatny i słodki zapach świadczy o dojrzałości owocu. Ważny jest również ciężar, gdyż im cięższy ananas tym lepiej. Jeśli widzimy, że owoc jest uszkodzony i odkształcony, ma biały nalot, skórka jest mocno brązowa i silnie pomarszczona oraz czujemy intensywny owocowo-winny zapach to lepiej go nie wybierać, gdyż prawdopodobnie jest już przejrzały. Po zakupieniu ananasa warto zadbać o właściwe warunki przechowywania, gdyż będzie to miało wpływ na trwałość owocu. Najlepiej aby stał w temp. pokojowej w ciemnym i zacienionym miejscu, z zapewnioną wentylacją np. spiżarni. Jeśli zdecydujemy się go włożyć do lodówki wtedy umieśćmy go w papierowej torbie/pojemniku, w specjalnej komorze na owoce, gdyż to da pewność, że inne produkty spożywcze nie przejdą zapachem owocu. Takiego ananasa należy obracać kilka dni w ciągu dnia. Obrany i pokrojony owoc również może przebywać w lodówce, jednak w takim przypadku pamiętajmy, by naczynie do którego go włożymy wysypać cienką warstwą cukru – zapobiega to wysychaniu ananasa. W przypadku mrożenia wartości odżywcze nie ulegną drastycznemu pogorszeniu, a czas przechowywania wynosi do 3 miesięcy. Jeśli chodzi o ananasy w puszce, należy je zjeść do 2-3 dni po otwarciu i przechowywać w szklanym naczyniu – będzie niższe ryzyko, że ananas nabierze metalicznego posmaku puszki. Najlepszą metodą obierania anaansa jest sposób tajski, opisany nieco wyżej. Możesz również skorzystać ze specjalnych obieraczek do ananasów, które już jednocześnie usuną skórkę i rdzeń. Głownymi producentami ananasa są Kostaryka i Brazylia, a ponadtwo Indonezja, Filipiny i Tajlandia. Owoce lubią tropikalny klimat, więc ich plantacje znajdują się w gorących i dobrze nasłonecznionych miejscacch. Rośliny podlewa się 2 razy latem i 1 zimą, a zbiory prowadzone są po ok. 2 latach od posadzenia owocu. Na świecie uprawia się wiele gatunków ananasa, ale najpopularniejsza jest odmiana Cayenne, któa ma gładkie liście i żółty, słodki miąższ. Poszczególne rodzaje owocu różnią się wielkośćią, kształtem i kolorem miąższu. Można również wyróżnić gatunki typowo ozdobne, doniczkowe, do uprawy prywatnej, które mają charakter dekoracyjny. Warto poświęcić czas na kupno i odpowiednie przygotowanie ananasa, gdyż ma on szerokie zastosowanie w kuchni – zarówno w daniach na słodko jak i na słono. Można go wykorzystać jako składnik sałatki, dodatek do owsianki, nadzienie do ciasta czy jako zwykłą przekąśkę. Świetnie smakuje w postaci grillowanych krążków, domowych lodów czy karmelizowany na maśle z laską wanilii. Ilość możliwości jest bardzo duża, a ograniczna nas tylko nasza kreatywność. Literatura: [1] [3] [4] Carpenter The History of Scurvy and Vitamin University Press; Cambridge, UK [5] Engwerda CR, Andrew D, Ladhams A, Mynott TL. (2001)Bromelain modulates T cell and B cell immune responses in vitro and in vivo. Cell 66–75. [6] Kane, S., & Goldberg, M. J. (2000). Use of Bromelain for Mild Ulcerative Colitis. Annals of Internal Medicine, 132(8), 680. [7] Maurer HR. Bromelain: biochemistry, pharmacology and medical use. (2001) Cell Mol Life Sci. 58:1234–1245 [8] Miller, P. C., Bailey, S. P., Barnes, M. E., Derr, S. J., & Hall, E. E. (2004). The effects of protease supplementation on skeletal muscle function and DOMS following downhill running. Journal of Sports Sciences, 22(4), 365–372. [9] Lauer, D., Reichenbach, A., & Birkenmeier, G. (2001). α2-Macroglobulin-Mediated Degradation of Amyloid β1–42: A Mechanism to Enhance Amyloid β Catabolism. Experimental Neurology, 167(2), 385–392. [10] [11] [12] [13] [14] [15]