Suchość pochwy to istotny problem, który dotyczy wielu kobiet. Przyczyny tej przypadłości są różnorodne, mogą dotyczyć zaburzeń gospodarki hormonalnej w okresie okołomenopauzalnym, czy być wynikiem wielu chorób, a nawet skutkiem stosowania niektórych leków. Odpowiednie nawilżenie pochwy ma duże znaczenie dla utrzymania satysfakcjonującego życia seksualnego. Leczenie często może się ograniczyć do bezpiecznych globulek dopochwowych zawierających kwas hialuronowy, który stał się nową alternatywą dla menopauzalnej terapii hormonalnej. POLECAMY Suchość pochwy to częsty problem towarzyszący kobietom, zwłaszcza w okresie menopauzy. Ma ogromny wpływ na jakość ich życia i relacje z partnerem. Wiele pacjentek nie zgłasza tego problemu lekarzowi, zwłaszcza jeśli wpływa on na pogorszenie funkcji seksualnych. Suchość pochwy to jeden z objawów zespołu moczowo-płciowego (genitourianary syndrome of menopause – GSM), który spowodowany jest spadkiem poziomu estrogenów w okresie menopauzy. Termin ten został wprowadzony przez International Society for the Study of Women’s Sexual Health (ISSWSH) oraz North American Menopause Society (NAMS), niejako zastępując pojęcie „atrofii przedsionka pochwy”, które zbyt wąsko charakteryzowało ten problem. Odpowiednie nawilżenie pochwy ma ogromne znaczenie dla zachowania prawidłowych funkcji seksualnych. Badania pokazują, że pacjentki z GSM nawet czterokrotnie częściej niż kobiety zdrowe cierpią z powodu braku satysfakcji w tym obszarze życia. Suchość pochwy spowodowana jest nie tylko utratą hormonów. Może być związana z wiekiem, ale także innymi czynnikami, które należy wziąć pod uwagę w diagnostyce różnicowej [1, 2]. Zespół moczowo-płciowy Zespół moczowo-płciowy charakteryzuje się zmianami w obrębie warg sromowych mniejszych i większych, łechtaczki, przedsionka pochwy, pochwy, cewki moczowej i pęcherza. W związku z tym u pacjentek mogą występować takie objawy, jak suchość, pieczenie, podrażnienie okolic krocza oraz uczucie bólu i dyskomfortu podczas stosunku płciowego [3]. Ze strony układu moczowego kobiety mogą uskarżać się na nykturię, wysiłkowe nietrzymanie moczu, a także częstsze infekcje dolnych dróg moczowych [3, 4]. Etiopatogeneza Homeostaza mikrobiomu pochwowego ma znaczący wpływ na zdrowie układu rozrodczego, a zaburzenie tej równowagi może przejawiać się w postaci problemu suchej pochwy. Odpowiedni poziom estrogenów, a zwłaszcza estradiolu, odpowiada za prawidłowe dojrzewanie nabłonka pochwy. Wpływa też na produkcję glikogenu rozkładanego do glukozy, która może być metabolizowana przez Lactobacillus do kwasu mlekowego. Pomaga on w utrzymaniu prawidłowego pH pochwy, wahającego się w warunkach prawidłowych pomiędzy 3,5–4,5. Kiedy w organizmie kobiety dochodzi do zmniejszenia stężenia estrogenów, następuje zmniejszenie ilości glikogenu w środowisku pochwy, a tym samym wzrost pH. Alkalizacja umożliwia kolonizację pochwy przez florę kałową i inne patogeny oraz związany z tym rozwój infekcji. Dodatkowym problemem związanym z brakiem dostatecznej ilości estrogenów jest ścieczenie nabłonka pochwy oraz zwężenie jej światła z powodu utraty elastyczności. Powierzchnia ściany pochwy staje się krucha, występują na niej wybroczyny, owrzodzenia i krwawienia nawet przy minimalnym urazie. Podłożem dyspareunii jest także niewystarczający przepływ krwi w naczyniach pochwy w trakcie stosunku, który fizjologicznie jest zapewniany przez estrogeny [4–9]. Mimo że menopauza jest jedną z głównych przyczyn występowania suchości pochwy, nie można zapomnieć o innych jej przyczynach. Może być ona związana ze stylem życia prowadzonym przez kobietę i narażeniem na takie czynniki, jak stres, palenie tytoniu, używanie nieodpowiednich, perfumowanych środków higieny intymnej, a także z chorobami towarzyszącymi, do których należą zaburzenia hormonalne, cukrzyca, choroba zapalna jelit, przewlekła niewydolność serca oraz alergie. Do tego stanu doprowadzić mogą również stosowane leki antykoncepcyjne, przeciwhistaminowe, przeciwdepresyjne lub chemio- i radioterapia. Z tego powodu suchość pochwy nie powinna być wiązana wyłącznie z wiekiem okołomenopauzalnym, a w badaniu fizykalnym pacjentki należy zawsze rozważyć inne przyczyny [1, 5, 10]. Leczenie suchości pochwy North American Menopause Society zaleca stosowanie środków nawilżających kobietom, które mają przeciwwskazania lub obiekcje co do stosowania terapii estrogenowej [10]. Do tych preparatów zalicza się HydroVag®, który jest jedynym produktem na polskim rynku zawierającym kwas hialuronowy w postaci dobrze wchłanialnej, a ponadto w swoim składzie zawiera glikogen i kwas mlekowy. Globulki dopochwowe z kwasem hialuronowym nawilżają śluzówkę ściany pochwy, łagodzą podrażnienia, chronią pochwę przed czynnikami zewnętrznymi i pomagają utrzymać fizjologiczne pH. Globulka w pochwie ulega rozpuszczeniu i tworzy warstwę, która powleka jej błonę śluzową. Dzięki temu, że preparat podawany jest miejscowo, substancje czynne mogą działać bezpośrednio i równomiernie na zmienioną chorobowo ścianę pochwy. Kwas hialuronowy działa pozytywnie na organizm poprzez zmniejszenie pooperacyjnych odczynów przekrwiennych, miejscowe działanie hemostatyczne i przyspieszenie gojenia się ran, a także nawilża śluzówkę oraz wspomaga odbudowę tkanek. Kwas hialuronowy jest polisacharydem, którego budowa umożliwia wiązanie cząsteczek wody. Działa pozytywnie na organizm poprzez zmniejszenie pooperacyjnych odczynów przekrwiennych, miejscowe działanie hemostatyczne i przyspieszenie gojenia się ran, a także nawilża śluzówkę oraz wspomaga odbudowę tkanek. Zawarty w preparacie glikogen pełni funkcję bariery ochronnej oraz funkcję odżywczą dla pałeczek kwasu mlekowego. Lactobacillus spp. tworzą fizjologiczną florę bakteryjną, która chroni przed infekcjami, a tworzony przez nie kwas mlekowy pomaga utrzymać prawidłowe pH. Dodatkowym czynnikiem odpowiadającym za osiągnięcie fizjologicznego odczynu pH jest zawarty w globulkach kwas mlekowy. Kuracja podstawowa trwa 7 dni, podczas których aplikuje się dopochwowo jedną tabletkę na noc. Leczenie to może być jednak modyfikowane przez lekarza prowadzącego. W celu podtrzymania efektów globulki dopochwowe warto stosować dłużej niż tydzień. HydroVag® należy stosować w celu łagodzenia uczucia suchości i dyskomfortu na podłożu niedoboru estrogenów, atrofii błony śluzowej i nasilonego stresu. Do stanów, które wymagają leczenia kwasem hialuronowym w celu regeneracji nabłonka, zalicza się: okres okołomenopauzalny; dystrofię nabłonka pochwy spowodowaną np. stosowaniem leków hormonalnych, agonistów gonadoliberyny, glikokortykosteroidów, po radioterapii i chemioterapii, po zabiegach ginekologicznych, po porodzie. Stosowanie tego preparatu jest korzystne także w przypadku bolesnych stosunków płciowych (dyspareunia), łagodzeniu takich objawów, jak obrzęk, zaczerwienienie, świąd oraz nieprawidłowa wydzielina z pochwy. Jako że HydroVag® wspomaga tworzenie prawidłowej flory bakteryjnej i utrzymanie prawidłowego pH w pochwie, może być używany również po antybiotykoterapii [11, 12]. Zawarte w preparacie HydroVag® kwas hialuronowy, glikogen oraz kwas mlekowy odpowiadają za odpowiednie nawilżenie ściany pochwy, utrzymanie prawidłowego pH, łagodzenie podrażnień oraz stanowią dodatkową barierę ochronną przed infekcjami. North American Menopause Society zaleca zaprzestanie używania mydła i zapachowych produktów do higieny intymnej na zewnętrzne części sromu. Ponadto sugeruje pranie bielizny w detergentach bez barwników i perfum, unikanie produktów do płukania tkanin, a także używanie bezzapachowego papieru toaletowego. Kobiety do codziennej pielęgnacji stref intymnych mogą natomiast używać emulsji HydroVag®, która jest nowością na rynku. Zawiera ona metabolity Lactobacillus spp. oraz kwas hialuronowy, dzięki czemu zapewnia intensywne nawilżenie każdego dnia [10–12]. Preparaty zawierające kwas hialuronowy są bezpieczniejsze od menopauzalnej terapii hormonalnej (MTH). Warto zastosować je przed podjęciem decyzji o terapii MTH, a nawet w jej trakcie. Oprócz leczenia kwasem hialuronowym wyróżnia się także doraźną terapię polegającą na stosowaniu lubrykantów w trakcie stosunku. Wśród nich można znaleźć preparaty na bazie wody, które nie uszkadzają prezerwatywy, jednak szybko wysychają. Dostępne są także preparaty na bazie oleju, które nie są zalecane. Mogą one powodować pękanie prezerwatyw lateksowych i tym samym narazić pacjentkę na zarażenie infekcją przenoszoną drogą płciową lub niechcianą ciążę. Ich wadą jest także powodowanie podrażnień okolic intymnych. Najlepszą opcją wydają się lubrykanty na bazie silikonu. Są one bezpieczne w interakcji z prezerwatywami i nie wysychają zbyt szybko. Stosowanie tych preparatów powinno być jednak uzupełnieniem podstawowej terapii, gdyż zmniejszają one objawy suchości pochwy tylko w trakcie stosunku. Mogą być natomiast wystarczające dla kobiet, które odczuwają dolegliwości jedynie podczas współżycia [10]. Menopauzalną terapię hormonalną można stosować w celu wyrównania stężeń steroidów płciowych u kobiet w okresie okołomenopauzalnym. Ta forma leczenia jest często wybierana jako terapia pierwszego rzutu. Dzięki komponencie estrogenowej dochodzi nie tylko do redukcji objawów zespołu klimakterycznego, ale także do ograniczenia utraty masy kostnej. Komponenta gestagenna przeciwdziała nadmiernej stymulacji błony śluzowej macicy, przez co zapobiega nieprawidłowym krwawieniom, rozrostom i rozwojowi procesów nowotworowych w obrębie endometrium. U kobiet po zabiegu histerektomii nie ma konieczności stosowania terapii gestagennej, z tego powodu suplementuje się jedynie estrogeny. Ta forma terapii nie jest jednak przeznaczona dla wszystkich kobiet. Do bezwzględnych przeciwwskazań do MTH zalicza się: chorobę zakrzepowo-zatorową, ciężkie nadciśnienie tętnicze (RR > 160/100 mm Hg), chorobę niedokrwienną serca, występowanie nowotworów hormonozależnych, takich jak rak sut... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? 6 wydań czasopisma "Forum Położnictwa i Ginekologii" Nielimitowany dostęp do całego archiwum czasopisma Zniżki w konferencjach organizowanych przez redakcję ...i wiele więcej! Sprawdź